Dutch Country Diary

Here's my take on theGuardian's Country Diary.

A Country Diary

The Metaphor that Wouldn't Fly

Parus major, aka Great Tit or Koolmees
(Photo: Luc Viatour)

How sentimental. I watched two juvenile great tits leave the nest for the first time. Despite their grand name, they're pretty small birds - no more than a fistful.


I happened to glance out of the kitchen window, and saw a beak protruding from the nest box nailed to an East-facing wall in the garden. A young great tit flopped out, buzzing like a bumblebee towards the hedge opposite, which it barely managed to reach. But it did.


Following Big Sister came Little Brother. Visibly smaller, and thinly covered in white fluff below which the black and yellow was discernable, out jumped Little Brother. And flopped onto the floor below. No jump to the hedge for him.

It had been getting audibly crowded on the floor of the deep nest box. Muffled, frantic scuffling and screeching could be heard inside, the young summoning their parents to come up with the goods, which they duly did, looking increasingly dishevelled as they shuttled back and forth. The two overworked adults had clearly had enough of this.

Sitting still on the edge of a pavement slab below the next box, Little Brother did not appear to have got the hang of this flying-out thing yet. So we sit on the pavement, huh? And we try and pick little things from the gaps between them tiles? And how do I get away from here, anyway?

The little, not quite black, tit spent so long musing over its new circumstances that the sunny spot in the garden crept on, beginning to warm its little body. Little B. tried to hop, and managed to cross half the tile. And what if I rattle those wings? Goodness, that's a big jump.

Pica pica, Magpie (ekster)
Teemu Lehtinen from Salo / Helsinki, Finland CC BY 2.0

Meanwhile, I had begun casting worried glances toward a pair of magpies gleefully rubbing their wings, scurrying high up in a conifer with an excellent view of our garden. Still clutching the wet dishcloth I was wiping the sink with when this whole rigmarole began, I slunk outside, slowly lowering myself onto the garden bench. At least I was armed now.

Little Brother had made another jump and was now hanging on to a dead branch of a potted fuchsia in a corner of the terrace. One of the adults whistled a signature tune. Little Brother replied with its rough, repetitive beep beep beep, and Father Tit, or Mother, descended from the small oak tree with a mouthful of nourishment.

Big Sister was nowhere to be seen, probably gone frolicking inside the privet hedge, but Little Brother clung to his fuchsia twig in plain view, looking straight up, its beak spread wide open while its parent bent down from the only fuchsia branch in the pot that appeared to be alive. Tit Senior disgorged whatever it was - I'd rather not know - into Little Brother's beak. Little Brother appeared to derive a little more strength from this and managed another fluttering leap, ending up on the garden bench.

A new round of parental care followed, and finally Little Brother set off into the oak's leaves, where its relatives were happily tweeting and twittering, venturing out for an occasional circumnavigation of the tree. 'What? Nothing - just trying.' They stayed safely out of sight of the magpie hoodlums.

Having done the dishes I prepared to go out around the back of the house when I heard a nervous, even panicky chatter from the oak tree where a female blackbird had claimed its regular branch back.

Turdus merula, Blackbird (merel)
Andreas Eichler CC BY-SA 4.0

'Oo, she's big! Out of here!' The three black tits - parent, Little Brother and Big Sister - flew right past me as I stepped out of the kitchen door. Parent and Sister braked just in time to turn back over the hedge, but Little Brother, who looked as if he fluttered along just for fun, unaware of any potential danger, lost control and hit the kitchen window. Tock! Not a big slam, no, but not a big bird either.

Little Brother sat a little dazed on a tile below the kitchen window and scurried into the foot of the hedge when I tried to take a closer look. What a life: getting knocked out on your first big adventure.

When I came back from my errand I checked between the leaves where the tiny tit had been. Gone.

That's OK then. No stray feathers or bones left over from a magpie's feast.

Fledgling, I thought. That's what he was, a fledgling. I had used the word a thousand times in its metaphorical sense. Only now did this useful metaphor lose its status as an abstract expression. From now on I would always picture Little Brother when talking about a fledgling democracy, a fledgling enterprise or a fledgling state. Tock!

_______

Notes, 23 June 2014:

A Dutch Country Diary was written in Hilversum, the Netherlands. The only couleur locale is to be found in the typically Dutch error of the female blackbird claiming "its" branch. Yes, her branch - I know.

Been Theroux, done that

This morning as I sat on a train, re-reading Paul Theroux' The Kingdom by the Sea, about his journey around the UK coastline, a few pages fell out of my battered Penguin edition of this 1983 book.
Here they are:

Another Kingdom by the Sea

Rolling into Roosendaal station, the first stop on Dutch territory, our international train was carefully guided around a scruffy maroon two-car set waiting to set off on its shuttle service to Belgium. As if to make a point, our intercity was brought to a halt at the northernmost end of the platform, removing the slightest temptation to even consider returning south, to Antwerp.

At the guard's whistle a few minutes later, the seven carriages made a final statement to underscore that we had moved into a different country: the train shifted to the rightmost track on the line - in Belgium the train had been running on the left.

So what else is visibly different here in the Netherlands, I wondered. Until 1830, there was no border here: the Netherlands stretched further south, all the way to France, and the Northern and Southern Netherlands - hence the plural that persists in the official name to this very day - were one country. Maybe better try to spot similarities here.

Looking out of the train window at the Sugar Union factory, I thought that a sweet tooth is one of the things that is common on both sides of the border. Only the other day I had enjoyed a freshly-baked crêpe in a Brussels park, a simple concoction consisting of a paper-thin pancake, lavishly covered in vanillated sugar, rolled up and cut into bite-size portions. Served still warm in a card bag, the same shape you get your chips in, it was just what I needed to satisfy my rumbling stomach after the Belgian beer-tasting of the day before. Maybe the sugar had been produced at Roosendaal's Sugar Union.

After built-up Belgium, the landscape of North Brabant province appeared almost empty. (The geographic qualification in the name indicates that the region lies to the North of the real Brabant, which is in Belgium.) Straight tree-lined roads diagonally crossed our railway line - or perhaps the tracks cut across the roads at an angle; after all, the roads must have been there first.

In the villages we passed, like Oudenbosch and Zevenbergen, new-looking single-floor industrial buildings were situated in pleasant green grass borders - not cramped at all. On the horizon, though, below bulbous grey clouds, heavier industry made its mark in the shape of a concrete cooling tower, some tall chimneys and rows of pylons probably transporting the electricity generated there to other parts of the grid.

A couple of miles on, six wind turbines lined the waters of the Holland's Deep, clearly visible as our train sped across the one kliometre long bridge spanning this expanse. More and more of those slender spires with their Mercedes-star-shaped rotors were popping up in windy areas of the country - which is everywhere.

The arrival of the 21st century windmill was often greeted with hostility by local residents, who preferred the landscape as it was in the 19th. Despite public protests and drawn-out appeal procedures against these wind power farms, the government always won. The three-bladed turbines along the Holland's Deep spun slowly in the weak breeze, in a superior gesture of self-confidence, brushing aside the protests of the past.

A slight nervousness began to be felt as our train approached Rotterdam, a major hub in the rail network where many of my fellow passengers, together with a gentleman who might be called Mr Sing, and myself, were to change trains.

But first - as they always say on radio programmes after they've read out the preview of the show - but first, Dordrecht. A city on a river, dominated by the fat tower of Our Lady's Church, also known simply as the Big Church, completed in the 15th century.

With ships navigating the Dordtse Kil, the city of Dordt as its inhabitants call it, is an echo of the city that Rotterdam once was. Steadfastly trading, transferring cargoes, selling goods, meanwhile earning vast sums of money which were proudly ploughed back into the city. Merchants built their richly decorated homes along streets whose names derived from the trade: Wine Street, to name but one. They were displaying their wealth, but also contributing to the building of the churches and the expansion of the city, out of a sense of what I can only call 17th-century civic pride.

Dordrecht still looks like that, respectably frozen in its former glory; it was eclipsed by its young upstart neighbour Rotterdam in the 18th century, which is growing and developing still, but now looks nothing like it used to, way back then. But that's another story.

Even the view from the train on the bridge crossing Rotterdam's Meuse river has gone. We pass through a tunnel instead and arrive at the city's new central station. Mr Sing - I am adopting Paul Theroux' penchant for inventing names for people he meets on his travels - having got up too early twice before to change trains, now finally descends from the train to catch his fast connection to Amsterdam. The young, businesslike Mr Sing had asked me, on platform 5 back in Brussels whether 'this' was the train to Rotterdam. After two commuter trains had passed, it was, and we could both board the brightly-liveried carriages taking us North. Having crossed over to the fast train waiting for us, we took separate seats on the short haul from Rotterdam towards Amsterdam. When I left the train at Schiphol Airport, I reached over to shake his hand, and wished him a pleasant stay in the Dutch capital.

See Footnotes for some additional info.

Een rechthoek met drie hoeken

Zo'n knus boerenschuurtje in expressieve baksteenstijl... staat dat midden in een stad? Of ergens in de provincie Groningen, waar ook veel van dit soort juweeltjes te vinden zijn? Nee, niet in een exotische plaats als Usquert of Stadskanaal: dit pandje staat in Den Haag.

En wel midden in de stad, op de hoek van de Herengracht en de Prinsessegracht. Als je uit het Centraal Station komt, zie je het bouwsel links voor je. We bekijken een ronde hoek deze keer, in de serie hoeken van gebouwen. 

Huisje met een dak. Maar er is meer. Foto RK

Op foto's van Google Streetview is dit optrekje ook te vinden, maar dan geheel dichtgeplakt met posters voor concerten en dergelijke. Toen wij er waren op 7 juli 2013 zag het er gelukkig keurig uit. Gezien het hermetische uiterlijk - geen ramen - is het vrijwel zeker een utiliteitsgebouwtje. De gepantserde deur en het stalen luik ernaast zijn niet erg uitnodigend. Gevaarlijk ogende waarschuwingssymbolen op de deur wijzen op iets elektrisch, een transformatorhuisje bijvoorbeeld.

Het huisnummer is 20, in een fraai jaren-30-lettertype. Maar welke straatnaam daarbij hoort, is een raadsel: Koekamp 20, Herengracht 20, Bezuidenhoutseweg 20, Koningskade 20 - het zou allemaal kunnen, maar voorzover die adressen bestaan, zijn het stuk voor stuk andere panden.

Het dak is bedekt met groen uitgeslagen koperplaten, die gelukkig nog niet de aandacht hebben getrokken van malafide stadsjutters. Zo'n dak is dan ook moeilijker mee te nemen dan een Denker van Rodin, denk ik. Die platen zijn eropgelegd door een dekker van klasse. Kijk maar eens naar de kleine ventilatiekapelletjes, twee op de lange zijde en een op de korte. Geen soldeernaad te zien!

Wel bleek het moeilijk het loodbeslag op de gootrand plat te houden. Zie de schaduwen die de boven ons staande zon werpt op de zijkant van de dakgoot links.

In het oog lopend is het metselwerk rondom de deur: zware, afgeronde zijden in het zelden voorkomende stapelverband of strekkenverband. Meteen na de rondingen gaat het weer over in gangbaarder metselpatronen, zo te zien een kruisverband. De rondingen naast de deuren worden effectief benadrukt door de doorlopende verticale voegen die er ontstaan in het stapelverband.
De ronde linkersponning maakt het gebouwtje ineens bijzonder: de rechthoekige plattegrond krijgt hierdoor drie rechte hoeken en één ronde. Spanning door een sponning.

Ook het dak lijkt niet regelmatig van vorm te zijn: op de foto hierboven lijkt de linkervleugel van het dak steiler en kleiner dan de rechter, die we niet goed kunnen zien. Klopt dat? De luchtfoto uit het Haags Gemeentearchief geeft uitsluitsel. En ja, van de andere kant gezien:

Het gebouwtje houdt zich klein, probeert niet op te vallen, en trekt geen aandacht. Midden in het Manhattan aan de Beek hurkt 't stilletjes aan het water. Draai u om, u bent er zojuist langs gelopen!

Foto: Haags Gemeentearchief, Willem Vermeij
http://www.haagsebeeldbank.nl/afbeelding/c2d5997c-0f

Inbreien op z'n Portugees

Stadsplanners gebruiken het afschuwelijke woord 'inbreiding' om nieuwbouw aan te duiden op lege plekjes in de binnenstad. Uitbreiding naar binnen.

Een gevalletje van dat inbreien is dit hoekpand in Lissabon. Wandelend door de Travessa Fiéis de Deus in de Portugese hoofdstad kwamen we deze hoek tegen. Een gele stapel balkonnetjes dus, in deze aflevering van onze serie over hoeken van gebouwen. Het pand staat op de hoek met de Rua da Rosa.

De Travessa Fiéis de Deus is een smal, tot voor kort wat smoezelig, straatje, maar er is een duidelijke gentrificatie aan de gang. Weer zo'n fijn urbanistenwoord. Hier en daar zagen we een woldesignwinkeltje of een kleine fotogalerie, tussen andere pandjes die overduidelijk viswinkel of bakkerij waren geweest.

We keken dus niet vreemd op van dit fris en nieuw ogende appartementengebouw. Scherp gesneden balkonnetjes van een kwartcirkel die leken te zijn aangeplakt tegen de inspringende hoek van het pand, die zelf ook kwartrond is.  Met beton kun je tegenwoordig alles maken. Maarreh... is dit wel zo nieuw?

Met zijn vier verdiepingen heeft het gebouw ongeveer dezelfde hoogte als de belendende percelen. Daar kun je niks uit afleiden: ofwel het nieuwe ontwerp is door de architect respectvol aangepast aan de aangrenzende oudere huizen, ofwel hij moest dat doen van de gemeentelijke schoonheidscommissie, ofwel ten tijde van de bouw was het normaal om de hoogte van de andere gevels als richtlijn te nemen. Is er iets anders dat een clou geeft?

Je blik is meteen gevangen door die strakke balkons op de hoek. Als je afdwaalt naar de ramen in de straatgevels, en eens naar de detaillering kijkt, dan begin je te twijfelen. De afronding van het muurgedeelte naast de sponningen lijkt niet te passen bij de functioneel ogende, onversierde balkons. Ook de sierlijke afschuining aan het houtwerk van het venster suggereert een bouwjaar uit een  eerdere periode.

Dezelfde afronding is, bij nader inzien, ook te onderscheiden aan weerszijden van de balkondeuren. En ook daar is het houtwerk versierd met fijne cannelures.

Kortom: dit hoekpand heeft modern belijnde balkons, en is netjes geel gestuct, maar ik vermoed dat het geen 21ste-eeuwse 'inbreiding' is.  Ik hou het op de jaren 30 of 40 van de 20ste eeuw, goed onderhouden, ruim van opzet en daardoor nog altijd bij de tijd. Hoe het ook zij, het bouwwerk valt wel op, maar valt niet uit de toon.

Een streepje Finse zon

Filmproducers kiezen Helsinki vaak als decor voor scènes die zich afspelen in een onbestemd Oostblokland. Vaak zie je dan de witte Kathedraal van Helsinki, classicistisch met een hoog oprijzende koepel in het midden. Of de pittoreske eilandjes ten zuiden van de haven; als je de stad buiten beeld laat, kan het water makkelijk doorgaan voor een gigantisch Russisch meer, waar een enkele eilandbewoner probeert te overleven.

Maar voor onze serie Hoeken van gebouwen hebben we daar weinig aan. Finland is ook het land van strak design, en dat is goed te zien aan de foto van deze keer. Het voormalige hoofdpostkantoor (Postitalo) in de Finse hoofdstad heeft een hoek die ongeremd modernistisch is. Negentig graden, om te beginnen. Maar er valt meer over te vertellen. Bijvoorbeeld: Uit welk jaar dateert dit gebouw?

Postitalo, hoek Mannerheiminaukio/Postikatu, Helsinki. (Foto RK, 8 aug. 2013)

Het Finse hoofdpostkantoor werd (al) in 1938 gebouwd, naar een ontwerp van Jorma Järvi, Erik Lindroos en Kaarlo Borg.

Eigenlijk heeft dit gebouw een niet-hoek... het is een inspringende hoek, gevormd door de smalle zijgevels van de twee blokken die we zien. Het zijn trouwens twee zijden van een carré, maar de andere twee kanten zijn minder krachtig. Aan de voet van de hoek is de entree, nog steeds getooid met het opschrift Posti, hoewel er inmiddels andere gebruikers zijn ingetrokken: oa. de openbare bibliotheek, een eersteklas-fotozaak, en een restaurant. Bij de renovatie (door Vahanen in 2010) is het interieur netjes in stand gehouden.

Spel van licht en donker
De ingang ligt iets boven straatniveau, bereikbaar via een statige trap. De zes vertikale stroken die de gevel decoreren, lopen deels door aan weerszijden van de toegangsdeur. Mooi effect van de architect: naarmate de zon verder schuift, ontstaat er een fraai lijnenspel van licht en schaduw op de zes stroken. Op de meest rechtse strook is al te zien hoe dat lichteffect begint.

De ingang had evengoed aan het rechteruiteinde van het hoge blok kunnen liggen, dichter bij het centrum en het station, maar dan had hij een groot deel van de dag in de schaduw gelegen. En het is toch al niet erg licht op de begane grond in de Finse winter. Afgezien van deze zijgevel toont het oude postkantoor verder weinig decoratie. De natuurstenen plint en de dito sponningen, dan heb je het wel gehad.

Functionalisme
"Posti" wordt wel gerekend tot het Finse Functionalisme. Zie ook bijvoorbeeld het verpleegkunde-gebouw van de Metropolia-universiteit in dezelfde stad. Met een hoek die niet op de hoek ligt... maar dat is een ander verhaal.

(Foto Pöllö/Wikimedia)

A radio man

Ooit... was ik een radioman. Begin 21ste eeuw was er een, let op, "podcast" onder de naam Augias Radio. Iedere week vijf minuutjes nieuwe geluiden, meer niet. Het bereikte de luisteraars via een eenvoudige download, aangereikt via een RSS-feed met ingebakken audiobijlage.

De podcast. Is dat nou ook alweer nostalgie?

Waar zijn zij gebleven, Bernhard Flach, de Sloeries, de Zoldercast, de Theepod? Op podstart.nl is de laatste podcast gedateerd op 5 mei 2008. En daarna?

Maar er is hoop. Roddels zijn de beste publiciteit. Doet er niet toe wat ze zeggen, als ze maar over mij praten, dat idee. Vrij recent is http://podroddels.wordpress.com/, al zwijgt het daar ook alweer sinds 10 maart. Eh... 2012, dus.

Een artikel in VN van 2010 voorspelt de wederopstanding van de Nederlandse podcast. Zullen we dan maar?

Hoe het zit in Haarlem

Een hoek van een heel klein pandje, deze keer. In deze aflevering kijk ik naar een nagenoeg vierkant gebouwtje waarvan één hoek is afgesneden, wat een schuine zijde oplevert die niet eens breed genoeg is voor een deur. Dit bescheiden bouwsel maakt deel uit van een grandioos monument: het station van Haarlem. Ons hoekpandje bevindt zich op het eerste perron, op de hoek waar het brede deel van het perron eindigt. Het markeert zodoende de hoek van het Stationsplein en het viaduct in de Jansstraat. 

(Klik: eerdere afleveringen van deze serie Hoeken van gebouwen.)

Het station, dat uit 1905-08 dateert, is ontworpen door ir. D.A.N. Margadant, de architect van de Hollandsche IJzeren Spoorwegmaatschappij, en zijn assistent ir. H.W.M. Werker. Ons mini-hoekpandje, however, werd pas in 1912 toegevoegd aan het stationscomplex, lees ik op stationsinfo.nl.

Het bezit stijlkenmerken die je ook aantreft in het bakstenen ingangsgebouw van dit Art Nouveau-station. Zoals de consoles onder de dakgoten, de gemetselde siertorentjes op de hoekpunten en de versieringen in het houtwerk. Maar de uitvoering en het materiaalgebruik zijn wel een stuk eenvoudiger dan bij het grote gebouw. Het is opgetrokken uit eenvoudige bakstenen, en niet uit de mooiere verblendstenen van Margadants gebouwen aan het Stationsplein.

Denkend in Haarlem... (Foto RK 2006)

Wat de functie van het gebouwtje was, is aan de buitenkant niet onmiddelijk af te lezen. In vroeger tijden liepen er stationschefs, lampenisten, rangeerders, kruiers, en andere personeelsleden op het perron. Was dit misschien een kantoortje voor deze werkers of hun chefs? Nee, het had een functie voor het publiek. In de natuurstenen speklaag onder de vensters is de inscriptie "Retirade" te lezen. En nu ons dat is opgevallen, kunnen we ook nog teksten onderscheiden boven de deuren: links staat Dames, en rechts Heren.

De naam De Denker waarmee de retirade nu getooid is, komt hiermee in een heel ander daglicht te staan. Je ziet meteen De Denker van Rodin voor je, het beeld van de man die voorover gebogen zit te peinzen, zijn hoofd ondersteunend met zijn rechterhand onder zijn kin. Maar waar zat hij eigenlijk op?